İstenmeyen gebeliklerin önüne geçebilmek için uygulanan birçok doğum kontrol yöntemi vardır. Bu yöntemler cerrahi olabildiği gibi ağız yoluyla alınan ilaçlar veya kasa enjekte edilen iğneler şeklinde de olabilir.
Her yöntemin kendine özgü korunma yüzdesi ve etkileri olabileceği gibi her yöntem kendi içinde avantajlara ve dezavantajlara sahip olabilir.
Spiral ile korunma
Halk arasında spiral olarak bilinen rahim içi araçlar, rahmin içine yerleştirilen bir tür plastik aparattır. Ortalama 4 santimetre büyüklüğünde olan bu aparatın içerisinde açılan küçük kolları vardır. Hormonlu ya da bakırlı türleri olan spirallar, hamile kalma olasılığını çok yüksek oranda düşürür.
Hormon içermeyen spirallerin memeye zararı olmamakla birlikte âdet kanamasını artırma riski vardır. Bu durum kanla beslenen mikroorganizmaların kolayca üreyebilmesine ve tekrarlayan enfeksiyonların artmasına neden olabilir. Hormonlu spiraller ise kanamayı azalttığı için enfeksiyon riskini de aynı paralellikte azaltır.
Bakır spirallerin koruma ömrü yaklaşık 10 yıldır ve hamile kalma olasılığı neredeyse yüzde 1’dir. Hormonlu sipirallerin ise ömrü 5 yıldır. Çalışma prensibi şu şekildedir, içerisinde bulunan hormon salınarak mukusu kalınlaştırır ve spermin içeri girişini zorlaştırır.
Tüp ligasyonu ile korunma
Tüp ligasyonu kadında yumurtayı taşıyan tüplerin cerrahi operasyon ile bağlanması işlemidir. Çoğunlukla laparoskopi yani kapalı yöntem ile yaklaşık yarım saat süren bir işlem ile yapılır. Bazen de göbeğin hemen yanından küçük bir kesi açılır ve karın içinde tüpler bulunarak kesilir, bağlanır ve kapatılır.
Genel anestezi altında açık ya da kapalı olarak yapılabilir. Neredeyse yüzde 100 etkili olan bu yöntemin herhangi bir yan etkisi yoktur. Operasyonun takvimi için en ideal tarih ise adetten hemen sonraki dönemdir.
Kadının cinsel isteğinde, hormonal dengesinde veya vücut yapısında hiçbir değişikliğe yol açmaz. Ancak bu yöntemin geri dönüşü zor olduğundan ve geri dönüş sağlandığında sağlıklı gebelik şansı düşük olduğu için, doğurganlığını sona erdirmiş kadınlar tarafından yapılması önerilir.
Doğum kontrol hapı ile korunma
Kadının yumurtlamasını engelleyen doğum kontrol hapları, hormon dengesini uygun şekilde düzenler. Hormonlarda gelişen bu düzenleme ile spermin dölleyeceği yumurta hiç oluşamadığı için hamilelik olayı da gerçekleşmez.
En sık tercih edilen doğum kontrol yöntemlerinden biri olan haplar düzenli kullanıldığı takdirde yüzde 99’a yakın koruma sağlar.
Hapların 21 günlük kullanım süresi vardır. Adet döneminin ilk günü alınır ve 21 gün boyunca düzenli bir şekilde alınmaya devam edilir. Haplar bittikten sonra ise 7 gün ara verilir ve aradan sonra tekrar devam edilir.
Doğum kontrol bandı ile korunma
Hormonlara etki eden doğum kontrol bantları, ten renginde, yaklaşık 3 ila 4 santimetre büyüklüğe sahip bantlardır. Yumurtalığa etki eden doğum kontrol bantları yüksek oranda kadını gebeliğe karşı korur.
Aynı şekilde adet döneminin başlangıcında kullanılan bantlar göğüs dışında; kol, bacak, göbek veya sırta yapıştırılabilir. Bir kutu içinde 3 adet bant vardır. Bantlar her haftada bir değiştirilir ve 7 gün ara verildikten sonra tekrar kullanılmaya başlanır.
Korunma iğnesi ile korunma
Diğer korunma yöntemlerini tercih etmek istemeyen veya hap kullanımını unutan kişilerin tercih ettiği korunma iğnesi hem kolay kullanımı hem de uzun süre boyunca koruma özelliğinin olması sebebiyle çok talep gören yöntemler arasındadır.
İçerisinde bulunan östrojen ve progesteron hormonları sayesinde yumurtlamayı engelleyen bu yöntem, rahim içindeki sıvının koyulaşmasını sağlar. Bu sayede spermin içeri girmesi zorlaşır. Bu yöntemin de koruma yüzdesi çok yüksektir, hamile kalma olasılığı neredeyse yüzde 1’dir.
Korunma iğneleri, aylık ya da 3 aylık olarak iki şekilde yapılır. İğneler kas içine enjekte edilerek uygulanır. Çok nadir de olsa cinsel isteksizliğe ya da memede hassasiyete yol açabilir.
İmplantlar ile korunma
İmplantların içerisinde yumurtalığa etki eden hormonlu ilaçlar vardır ve yaklaşık 3 yıl boyunca kadını gebelik olasılığına karşı korur. İçerisinde yer alan protesteron hormonu rahim ağzında bulunan mukuslu sıvıyı koyulaştırır bu durum spermlerin geçişini önler. Ayrıca rahmin içinde döllenmiş yumurtanın tutunmasını sağlayan örtünün de incelmesini sağlar.
Bu yöntem de adet döneminde uygulanır. İmplant basit bir operasyonla kolun üst kısmında yer alan deriye yerleştirilir. En sık karşılaşılan şikayetler arasında ise adet düzensizliği vardır.
